O Santa Claus δεν έρχεται από την Καισαρεία...

Από τον Άγιο Βασίλειο και τον Άγιο Νικόλαο ... στον Santa Claus

Σε μια εποχή που όλα εμπορευματοποιούνται, η σύγχυση που επικρατεί στην Ελλάδα σχετικά με τον άγιο που φέρνει δώρα τις μέρες των γιορτών, είναι φυσιολοκή. Όλοι μας γνωρίζουμε τον Άη Βασίλη, μα όλοι μας γνωρίζουμε πια και τον Santa Claus. Συνηθίζουμε να τους ταυτίζουμε, αλλά για να δούμε πώς φτάσαμε εδώ... 

Ο Santa Claus

Ο σύγχρονος παγκόσμιος «Αγιοβασίλης» φέρει πολλά ονόματα με πιο γνωστό το αμερικάνικο Santa Claus. Στην Ευρώπη θα τον δούμε ως Father Christmas, Christkind, Pere Noel, Kris Kringle, Jultomten... ακόμα και με γυναικείες μορφές όπως Babouschka και La Befana! 

Στην πραγματικότητα ο Santa Claus με την κόκκινη γούνινη στολή και το έλκηθρο, αποτελεί μια μίξη του Αγίου Νικολάου και μυθολογίας των βόρειων λαών. Ο Άγιος Νικόλαος ήταν ίσως ο πλέον δημοφιλής άγιος για τους καθολικούς. Παρά την άνοδο του προτεσταντισμού η φήμη του διατηρήθηκε στην Ολλανδία ως Sinterklaas. Το όνομα αυτό μεταφέρθηκε από τους Ολλανδούς στην Αμερική, συγκεκριμένα το 1773 στη Νέα Υόρκη.

Στη Νέα Υόρκη γεννήθηκε και η ιδέα με το έλκηθρο και τους 8 τάρανδους. Το 1822 ο καθηγητής ανατολίτικης και Ελληνικής γραμματείας Clement Clarke Moore, γράφει για την οικογένειά του το ποίημα «Μια Επίσκεψη από τον Άγιο Νικόλαο». Το ποίημα αυτό δημοσιεύεται και γίνεται διάσημο με το όνομα «Η Νύχτα Πριν τα Χριστούγεννα». Πέρα από το έλκηθρο, ο Moore παρουσιάζει τον ήρωά του ως κοντό ξωτικό που φοράει γούνα και κουβαλάει ένα σάκο με δώρα στην πλάτη του. Υποτίθεται ότι εμπνεύστηκε και δημιούργησε μια μορφή του Αγίου, που ήταν μίξη του σκανδιναβικού θεού Οντίν (ως αναβάτη ενός οχτάποδου αλόγου) και του Sinterklaas των Ολλανδών...
Πάλι στη Νέα Υόρκη, το 1862 πια, ο πολύ σημαντικός σκιτσογράφος Thomas Nast, δημιουργεί μια σειρά εικονογραφημένων ιστοριών με ήρωα τον Santa Claus. Τον σχεδιάζει ψηλότερο, απ' ότι τον περιέγραψε ο Moore και πιο ανθρώπινο και του «χτίζει» μια κατοικία-εργαστήριο στο Βόρειο Πόλο, όπου τα ξωτικά κατασκευάζουν τα δώρα για τα παιδιά. Του δίνει φυσικά και το βιβλίο-λίστα με τα καλά και άτακτα παιδιά, αλλά και μια σύζυγο, την κυρία Claus.
Ο Santa γίνεται όλο και πιο δημοφιλής και από εκείνα τα χρόνια, ήδη είχε ξεκινήσει η χρήση της μορφής του για εμπορικούς σκοπούς. Δηλαδή για... διαφήμιση προϊόντων. Εμφανίζεται γεματούλης με ροδοκόκκινα μάγουλα και με τη φανταχτερή  στολή του σε διάφορα χρώματα, μωβ, μπλε, πράσινο και κόκκινο, το οποίο και με τη «συνδρομή» γνωστής εταιρίας αναψυκτικών καθιερώνεται οριστικά στη δεκαετία του 1940.

Ποια είναι όμως η ιστορία των Αγίων που σχετίζονται με τον Santa Claus, δηλαδή του Αγίου Βασιλείου, αλλά και του Αγίου Νικολάου; Τι κοινό έχουν, ώστε στην Ελλάδα να ταυτίζεται η φήμη τους; Κανείς τους δε διατήρησε δική του περιουσία, αφού και οι δύο φρόντισαν να τη δωρίσουν στους φτωχούς και άπορους.

Ο Άη Νικόλας

Ο Άγιος Νικόλαος (αγγλικά Saint Nicholas) γεννήθηκε το 270μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας (στη Μικρά Ασία) και αυτός από εύπορη και χριστιανική οικογένεια. Οι γονείς του πέθαναν σε λοιμό και κληρονόμησε την περιουσία τους, την οποία και μοίρασε. Ο θείος του τον έβαλε σε μοναστήρι κι έγινε ιερέας, αργότερα και επίσκοπος στα Μύρα της Λυκίας. Φυλακίστηκε από τον Διοκλητιανό επειδή αρνήθηκε να τον προσκυνά ως θεό και αποφυλακίστηκε επί Μέγα Κωνσταντίνου.

Ο Νικόλαος έδινε την περιουσία του στους άπορους. Ως άγιος, στην Ελλάδα θεωρείται προστάτης των ναυτικών, επειδή πολλές φορές, θαυματουργικά, γλίτωσε πλοία και ναυτικούς. Προστάτης των παιδιών θεωρείται στην Ιταλία και χάρη σε αυτόν θεσπίστηκε να μοιράζονται δώρα σε αυτά τις μέρες των Χριστουγέννων. Κάποτε μπήκε σε σπίτι φτωχών και άφησε σακιά με χρυσό, μάλιστα κατεβαίνοντας από καμινάδα. Οι Ρώσοι πάλι, τον αναγνωρίζουν ως προστάτη της Γεωργίας.

Ο Άγιος Νικόλαος πέθανε σε μεγάλη ηλικία. Το έτος δεν είναι σίγουρο, αλλά επικράτησε η ημερομηνία 6 Δεκεμβρίου του 343μ.Χ, μέρα που τιμάται η μνήμη του τόσο από ορθοδόξους όσο και καθολικούς.

Τα λείψανά του μεταφέρθηκαν από τα Μύρα, στο Μπάρι της Ιταλίας από ναυτικούς το 1087μ.Χ, όπου και βρίσκονται ως σήμερα.

Ο Άη-Βασίλης

Ο Άγιος Βασίλειος, Μέγας Βασίλειος, ένας από τους τρεις ιεράρχες, γεννήθηκε το 330μ.Χ, στην Νεοκαισάρεια του Πόντου, από εύπορους και ευσεβείς γονείς. Έπειτα σπούδασε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας και στην Κωνσταντινούπολη θεολογία και νομική (ρητορική) και αργότερα στην Αθήνα αστρονομία, ιατρική, φιλοσοφία, ρητορική και γεωμετρία. Επέστρεψε διδάσκοντας ρητορική στην Καισάρεια της Καππαδοκίας κι έγινε μοναχός, αφού πρώτα έζησε κοντά σε άλλους ασκητές, έχοντας επισκεφτεί τους Αγίους Τόπους, την Ιορδανία, την Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία. Όντας στις υπηρεσίες της Εκκλησίας, χειροτονείται πρεσβύτερος και έπειτα γίνεται επίσκοπος, ρόλο τον οποίο υπηρέτησε υποδειγματικά, ενώ έδωσε και μάχη κατά της αίρεσης του αρειανισμού.

Μοίρασε όλη την περιουσία του και έπεισε πλούσιους, να μοιράζουν τις δικές τους σε φτωχότερους. Έχτισε ίδρυμα, την Βασιλειάδα, η οποία περιλάμβανε νοσοκομείο, γηροκομείο, ορφανοτροφείο και ξενώνα. Η Βασιλειάδα, που παρείχε δωρεάν τις υπηρεσίες της, λειτουργούσε με εθελοντές, που εργάζονταν για το κοινό καλό και αποτελεί υπόδειγμα αντίστοιχων σύγχρονων ιδρυμάτων!

Κάποτε ο αυτοκράτορας Ιουλιανός διέταξε να φορολογηθεί η Καισάρεια, αλλά τελικά ο ίδιος σκοτώθηκε σε μάχη πριν την παραλαβή του φόρου. Οι κάτοικοι όμως ήδη είχαν συγκεντρώσει μια περιουσία από νομίσματα και κοσμήματα. Κατά την επιστροφή των χρυσαφικών στον κόσμο υπήρξε αναστάτωση. Ο Άγιος Βασίλειος είπε να τα βάλουν μέσα σε ψωμιά, τα οποία μοιράστηκαν κυρίως σε σπίτια φτωχών. Από εκεί προέκυψε το έθιμο της βασιλόπιτας.

Στην εμφάνιση ο Άγιος Βασίλειος ήταν μελαψός, πολύ αδύνατος και είχε μαύρη μακριά γενειάδα. Το έργο ήταν βαρύ για τον λεπτοκαμωμένο ιερομόναχο, ο οποίος ασθενεί και πεθαίνει τελικά από νεφρική νόσο σε ηλικία 49 ετών, την 1η Ιανουαρίου του 379 (μέρα που τιμάται η μνήμη του).

Κείμενο: Kostas3001

Με πληροφορίες και εικόνες από:

http://www.synaxarion.gr/
http://www.ecclesia.gr/
http://el.wikipedia.org/
http://en.wikipedia.org/
http://www.history.com/
http://www.matia.gr/
http://www.saint.gr/

[Τελευταία ανανέωση Δεκέμβριος 2014]

Το παρόν άρθρο σε παρόμοια μορφή και με παρόμοιο περιεχόμενο, είχε δημοσιευτεί στο τεύχος Δεκεμβρίου του 2005, του περιοδικού "Fresh magazine", το οποίο σήμερα λειτουργεί σε ηλεκτρονική μορφή ως iFresh ).

Σας άρεσε; Μοιραστείτε το...